اوراق سلف
قراردادي است كه براساس آن عرضه‌كننده مقدار معيني از دارايي پايه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازاي بهاي نقد به فروش مي‌رساند تا در دورة تحويل به خريدار تسليم نمايد[1].
بازار اولیه
قیمت کالا در عقد سلف توسط خریدار بایستی تماماً پرداخت شود.
تبصره: میتوان بخشی از کالا را به صورت سلف فروخت و قیمت را به صورت کامل دریافت کرد و درضمن شرط کرد که بخش دیگر را موقع تحویل به قیمت معین به فروش خواهد رسید.
اوراق سلف میتواند به صرف یا به کسر فروخته شود.
بازار ثانویه
معاملات ثانویه اوراق میتواند به یکی از شیوه های زیر انجام شود؛
در معاملات ثانویه فروشنده در قرارداد مستقل دیگری اقدام به فروش سلف میکند و حواله کالا را به شخص ثالث دهد. همچنین از آنجا که حواله عقد لازم است، فروشنده اوراق از سازوکار اوراق سلف خارج می شود.
می توان از قرارداد صلح نیز برای معاملات ثانویه استفاده کرد به این صورت که فروشنده مقدار معینی از کالا را در مقابل مبلغی معین که طبق زمان‌بندی مشخص پرداخت میشود را مصالحه کند، و برگه کالا را تحویل دهد، خریدار نیز هر زمان که بخواهد همان کالا را به خریدار دوم مصالحه کند.
استفاده از قراردادهای اختیار خرید و فروش در ساختار اوراق
اختیار خرید و فروش میتواند در ضمن قرارداد سلف باشد، یعنی خریدار سلف میتواند حق فروش و خریدار نیز میتواند حق خرید اوراق را داشته باشد.
تبصره: فاصله قیمتی میان میان قیمت اعمال در اختیار خرید (K1) و قیمت اعمال در اختیار فروش (K2) به قدری باشد که امکان تحقق قیمت کالا در آن فاصله از دیدگاه کارشناسان قابل اعتنا باشد. در صورتی که فاصله قیمتی وجود نداشته باشد و قیمتها تقریباً یکسان باشند، باید فاصله زمانی به قدری باشد که از دید کارشناسان بازار سرمایه احتمال عدم اعمال اختیارها قابل اعتنا باشد. قیمت اعمال در دو اختیار معامله بایستی به گونهای تعیین شود که قیمت دارایی پایه در سررسید، حداقل در 20 درصد موارد بین دو قیمت اعمال قرار داشته باشد.
لازم است سازوکار مربوط به قیمت اعمال در دو اختیار معامله طبق نظر خبرگان غیر ذینفع (مانند هیئت پذیرش بورسها) تعیین شود.
پرداخت سود
در اوراق سلف پرداخت سود علی الحساب مجاز نمی باشد.
وجه التزام
استفاده از وجه التزام برای طرفین قرارداد سلف جهت عدم تخلف از ایفاء به موقع و کامل تعهداتشان با رعایت مفاد مصوبه ابلاغی شورای نگهبان صحیح است.
تحویل کالا
- در صورت توافق با صاحبان اوراق، میتوان نسبت به تسویه نقدی با سرمایه گذاران اقدام نمود.
- در صورت بروز تأخیر به دلیل شرایط غیرقابل پیشبینی جریمهای مترتب تحویل دهند نمیباشد. اما در صورتی که تاخیر غیرمجاز باشد، میتواند مشمول جریمه خواهد شد.
- خریدار میتواند به عرضه کننده وکالت دهد تا کالا را به قیمت روز به مصرف کننده نهایی بفروشد و پس از کسر حق الوکاله ثابتی که در ابتدا تعیین میشود، مابه التفاوت مبلغ را به خریدار بپردازد.
- ارائه وکالت از سوی خریدار به عرضه کننده (فروشنده) جهت فروش دارایی موضوع انتشار اوراق سلف در سررسید بلامانع است؛ اما ضروری است فروش اوراق در سررسید سلف به قیمت روز باشد.
- در صورتی که أوراق سلف دارای سررسید در یک روز معین باشد اما تحویل آن به صورت تدریجی در یک دوره زمانی معین امکان پذیر باشد، انتشار این نوع ورقه سلف بلامانع است. در این نوع از أوراق سلف، بعد از سررسید معامله سلف پایان یافته و دوره تحویل طبق زمان بندی معین آغاز می شود. معامله أوراق سلف مذکور پس از سررسید در دوره تحویل هم از نظر ملاحظات فقهی با تصریح برخورداری از کارکرد حواله کالایی بلامانع است.
- إعطا حق به دارنده أوراق جهت دریافت کالای موضوع أوراق قبل از سررسید بلامانع است.
انتشار اوراق به صورت ارزی
سرمایه‌گذاران میتوانند با پرداخت مبلغ معینی ارز یا معادل ریالی آن (به نرخ روز بازار آزاد) دارایی معینی را در قالب عقد سلف از بانی خریداری نمایند. در صورتی که صاحبان اوراق دارایی خود را در سررسید به خود بانی بفروشند، تسویه حساب با سرمایه‌گذاران مطابق قرارداد با پرداخت ارز یا معادل ریالی آن (به نرخ روز بازار آزاد) صورت می‌گیرد.
[1] دستورالعمل اجرايي معاملات سلف استاندارد در بورس كالاي ايران