اوراق مضاربه
اوراق مضاربه سند مالي قرارداد مضاربه است. هر ورق مضاربه نشان مي‌دهد كه صاحب اوراق مضاربه چه ميزان سرمايه از طریق وکیل خود (واسط) در اختيار عامل (شرکت تجاری) قرارداده و با چه نسبتي سود حاصل از فعاليت تجاری را با هم تقسيم مي‌كنند. بنابراين رابطه دارنده ورق با ناشر رابطه وکالت و رابطة مالك سرمايه با عامل قرارداد مضاربه خواهد بود و رابطة صاحبان اوراق با همديگر رابطة صاحبان سرمايه در قرارداد مضاربه است. در قرارداد مضاربه صاحب سرمايه مي‌تواند چند نفر باشد كه به صورت مشاع سرمايه مورد نياز مضاربه را تأمين مي‌كنند. در بازار ثانوي، زماني كه دارندة اوراق مضاربه، اوراق خود را به ديگري واگذار مي‌كند، در واقع سهم خود از دارايي (سرمايه) شرکت تجاری را به ديگري مي‌فروشد.
- اوراق مضاربه میتواند در انواع زیر منتشر شود؛
- اوراق مضاربه خاص
گاهي یک شرکت تجاری (بانی) از یک طرف دانش و تجربه لازم و از طرف دیگر مجوز خريد و فروش كالاي خاصي مانند کالاهای کشاورزی (مثل زعفران، پسته، زیره) یا کالاهای صنعتی مانند سنگ‌های تزیینی، فرش و... یا سایر کالاها را دارد، ولی برای تأمین مالی با مشکل مواجه است. برای حل این مشکل و براي تأمين سرمايه مورد نياز، با مراجعه به امین و تأسیس یک شرکت واسط تقاضای انتشار اوراق مضاربه برای فعالیت تجاری خاص می‌كند. واسط بعد از مطالعه امید نامه و کسب مجوزهای لازم اقدام به انتشار اوراق مضاربه کرده با واگذاري اوراق و تجهيز سرماية لازم، آن را در اختیار بانی قرار می‌دهد بانی فعاليت تجاری مشخص را انجام داده، در پايان فعاليت سود حاصله را پس از كسر سهم عامل بين صاحبان اوراق تقسيم مي‌كند. صاحبان اوراق می‌توانند اوراق را نگهداری کرده از سود تجاری استفاده کنند کما اینکه می‌توانند اوراق خود را در بازار ثانوی به فروش برسانند.
- اوراق مضاربه عام با سررسيد
در اين نوع از اوراق مضاربه، شرکت تجاری قصد خرید و فروش یک محمولة خاص را ندارد، بلکه شرکتی است که به صورت تخصصی در زمینة خرید و فروش یک محصول خاص مانند فرش، مبل، برنج یا غیر آن فعال است. و فعالیت تجاری این شرکت محدود به زمان مشخصی نیست از یک طرف خرید می‌کند و از طرف دیگر می‌فروشد. این شرکت برای تأمین مالی، در جايگاه باني با مراجعه به امین و تأسیس یک شرکت واسط تقاضای انتشار اوراق مضاربه عام با سررسيد معين (براي مثال یک ساله، دوساله یا پنج ساله) با دوره‌هاي پرداخت سود معين (براي مثال فصلی) می‌کند، واسط با مطالعه امید‌نامه و با کسب مجوزهای لازم اقدام به انتشار اوراق مضاربه کرده و در اختيار متقاضيان قرار مي‌دهد، سپس وجوه‌حاصله را به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می‌دهد بانی با آن سرمايه به فعاليت تجاری مي‌پردازد و در پايان هر دورة مالي سود حاصل را پس از كسر سهم عامل، بين صاحبان اوراق توزيع مي‌كند. در پايان سررسيد نيز افزون بر سود آخرين دورة مالي، اصل سرماية صاحبان اوراق را بر مي‌گرداند و يا تبديل به اوراق مضاربه عام با سررسيد جديدي مي‌كند.
- اوراق مضاربه عام بدون سررسيد
در اين نوع اوراق مضاربه، بانكی مانند بانک توسعه صادرات اوراق مضاربه عام بدون سررسيد با دوره‌هاي پرداخت سود معين (سه ماهه، شش ماهه يا سالانه) منتشر مي‌كند و وجوه حاصل از آن را در اختيار بانی‌ها (صادرکنندگان و واردکنندگان) قرار مي‌دهد تا به فعاليت تجاری بپردازند. در پايان هر دورة مالي نيز هر شرکت تجاری سود حاصل از فعاليت را پس از كسر سهم عامل، به بانک می‌پردازد تا ميان صاحبان اوراق توزيع كند. اين وضعيت تا زمان انحلال شرکت تجاری متقاضي سرمايه ادامه مي‌يابد و در صورت انحلال، دارايي شرکت طبق مقررات بين صاحبان اوراق تقسيم مي‌شود.