
اوراق مرابحه
اوراق مرابحه، اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالي است كه نشاندهندۀ مالكيت مشاع دارندۀ آن در دارايي مالي (طلب) است كه براساس قرارداد مرابحه حاصل شده است[1]. بازار اولیه این اوراق مبتنی بر خرید و فروش نقد و نسیه دارایی خاص است که از نظر فقهی مشکلی ندارد و بازار ثانوی آنها مبتنی بر جواز خرید و فروش دین است.
بازار اولیه
- خریدار و فروشنده در اوراق مرابحه نمی توانند اتحاد مالکیت داشته باشند.
تبصره: در صورتی که خریدار (وجه خرید اوراق) و یا فروشنده (محصولات و دارایی های موضوع مرابحه) از منابعی غیر از منابع فروشنده/خریدار تأمین کرده باشد، می تواند اوراق مرابحه را منتشر نماید.
- انتشار اوراق مرابحه تنها می تواند جهت خرید نقدی و فروش مدتدار اموال صحیح بوده و انتشار آن جهت پرداخت دیون از نظر شرعی اشکال دارد.
- در صورت فروش اوراق مرابحه به صرف یا به کسر شرکت واسط به وکالت از طرف صاحبان اوراق با بانی مصالحه می کند که بانی با وجوه حاصل از انتشار اوراق مرابحه، کالا موضوع انتشار را خریداری و به خودش بفروشد. اگر وجوه جمع آوری شده نسبت به قیمت کالا مازاد داشت، تملک کرده و اگر کسری داشت از اموال خودش جبران می نماید.
- باید ضمن قراردادهای انتشار اوراق مرابحه، بانی را متعهد نمود تا نسبت به انجام مرابحه کالا با شرایط و در زمان معین اقدام کند؛ در غیر این صورت ملزم به پرداخت وجه التزام خواهد بود.
- اخذ وجه التزام در صورت شرط در قرارداد، صرفاً بر روی مبلغ بدهی اولی جایز است و دریافت وجه التزام بر روی وجه التزام اضافه شده جایز نمی باشد.
- به منظور الزام بانی در انجام موضوع وکالت و پرداخت وجه التزام، باید ذیل قرارداد صلحی که میان بانی و دارندگان اوراق تنظیم میشود، عدم فسخ وکالت و پرداخت وجه التزام شرط شود.
- ضروری است از محل وجوهی که در فرآیند انتشار اوراق مرابحه حاصل میگردد، بیع مرابحه منعقد گردد و استفاده از منابع حاصل از انتشار اوراق مرابحه در سایر موارد ( از قبیل پرداخت حق الزحمه پرسنل یا تسویه سایر دیون) جایز نیست.
- چنانچه بسته قراردادی مهندسی، تأمین تجهیزات و ساخت (EPC) به صورت متعارف به گونه ای تنظیم شده باشد که خرید تجهیزات توسط پیمانکار صورت گیرد و همچنین قصد انتشار اوراق مرابحه به منظور تأمین مالی کارفرما وجود داشته باشد، ضروری است به صورت مقتضی إصلاحات لازم در قرارداد به نحوی صورت گیرد که خرید تجهیزات توسط کارفرما به وکالت از دارندگان اوراق باشد.
دارایی پایه اوراق
• دارایی پایه در اوراق مرابحه می تواند شامل موارد زیر باشد؛
- خدمات: در این صورت باید نوع و میزان خدمت باید به صورت شفاف و دقیق مشخص باشد.
- دارایی های نامشهود: در صورتی که منضبط و معین باشد در قالب معاوضه یا صلح مرابحه ای
- دارایی های عینی و اوراق بهاداری که ماهیت آن ها دارایی عینی است (مانند سهام، اوراق مشارکت و اجاره) بجز اوراق بهادار که ماهیتشان دارایی دینی است مانند اوراق مرابحه، اسناد خزانه، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق استصناعی که منتهی به دین باشد، به دلیل ممنوعیت بیع دَین به دَین نمیتوانند دارایی پایه اوراق مرابحه قرار گیرند.
تبصره 1: می توان اوارق مرابحه را به صورت عام منتشر کرد به این صورت که سرمایه گذاران به بانی وکالت در استفاده از کالاها و خدمات را به وکالت از سرمایه گذاران خریداری نموده و به خود به قیمت بالاتری در قالب بیع مرابحه بفروشد.
تبصره 2: حق سرقفلی به عنوان یک دارایی مستقل، زمانی می تواند معامله شود که ذیل قرارداد اجاره دارایی در ابتدا شرط شده باشد.
• سرمایه گذاران می توانند به بانی در خرید موضوع اوراق مرابحه وکالت دهند.
• بانی می تواند وجوه حاصل از انتشار اوراق را به صورت تدریجی مصرف نماید.
• در صورتی که بانی وجوه حاصل از اوراق مرابحه را سرمایه گذاری کند، سود حاصل از سرمایه گذاری متعلق به صاحبان اوراق است.
قابلیت تعویض با سهام
اوراق مرابحه قابل تعویض یا تبدیل به سهام می باشد.
سود اوراق
- سود پرداختی در اوراق مرابحه نمی تواند به صورت شناور باشد.
- در مرابحه تدریجی سود هر مرابحه را می توان به نحوی حساب کرد که نرخ سود اوراق به اضافه نرخ سود سرمایه گذاری نرخ سود اوراق مرابحه را پوشش دهد.
- دولت می تواند براساس تکلیف قانونی تمام یا بخشی از تورم پیش بینی نشده را جبران نماید.
انتشار اوراق به صورت ارزی
اوراق مرابحه می تواند به صورت ارزی منتشر شود. به این صورت که سرمایهگذاران با پرداخت مبلغ معینی ارز یا معادل ریالی آن (به نرخ روز بازار آزاد) به واسط وکالت میدهند که دارایی معینی را به صورت نقدی خریداری کرده و به صورت عقد مرابحه اقساطی ارزی در اختیار بانی (که مستقل از فروشنده است) قرار دهند. مطابق قرارداد در سررسیدهای مقرر، اقساط به صورت ارز یا معادل ریالی آن (به نرخ روز بازار آزاد) به سرمایه گذاران پرداخت میشود.